समाज विज्ञान विषयाची सामर्थ्य 

 

इयत्ता-आठवी                  विषय-समाज विज्ञान                रणजित चौगुले, सरदार्स हायस्कूल, बेळगाव  

अ. नं.	सामर्थ्य
1	इतिहासाच्या अभ्यासाची निरनिराळी साधने (प्राथमिक व दुय्यम ) ओळखणे.
2	प्राचीन भारतीय संस्कृती  सिंधु संस्कृतीचा कुठपर्यंत विस्तार झाला होता ती ठिकाणे भारताच्या नकाशात ओळखणे.
3	प्राचीन सिंधु संस्कृती काळातील नगर रचनेचे सध्याच्या आधुनिक काळातील नगर रचनेशी तुलना करणे, त्याचे विश्लेषण करणे.
4	वैदिक काळातील  जातीव्यवस्थेत  नंतरच्या वैदिक काळात कसा बदल झाला हे स्पष्ट करणे.
5	इजिप्शियन व मेसापोटेमियम संस्कृती काळातील राजकीय व्यवस्थेचा भेद स्पष्ट करणे.
6	इजिप्शियन संस्कृती ही चीनच्या संस्कृतीपासून कशी भिन्न आहे हे स्पष्ट करणे.
7	रोमन संस्कृतीने विज्ञानात घातलेली भर विज्ञानाच्या  प्रगतीस कशी सहाय्यभूत ठरली स्पष्ट करणे.
8	बुद्ध आणि महावीराचे जीवन स्पष्ट करणे.
9	बुद्ध आणि महावीर यांच्या शिकवणुकीची तुलना करणे.
10	जगाच्या नकाशात/ग्लोबमध्ये  महत्त्वाचे अक्षांश-रेखांश ओळखणे.
11	रेखांश आणि वेळ यांच्यातील संबंध रेखाटा.
12	आंतरराष्ट्रीय वार रेषा का महत्त्वाचीआहे कारणे देणे.
13	वेगवेगळ्या प्रकारच्या खडकांच्या निर्मितीचे स्पष्टीकरण देणे.
14	वेगवेगळ्या प्रकारच्या खडकांमध्ये फरक करणे.
15	वेगवेगळ्या प्रकारचे ज्वालामुखी ओळखणे.
16	भूसुधारणा कायद्याच्या परिणामांचे विश्लेषण  करणे
17	भारतीय स्वातंत्र्याच्या चळवळीच्या वेळी कर्नाटकातील महिलांच्या भूमिकेविषयी स्पष्टीकरण करणे.
18	सीमा विवादांच्या कारणांचे मूल्यांकन करा आणि त्याकरिता उपाय सुचविणे.
19	संरक्षण सेवांची भूमिका आणि महत्त्व समजावून सांगणे. (भूदल, नौदल, आणि वायुदल )
20	घटना दुरुस्तीची पद्धत ओळखणे.
21	ऑस्ट्रेलियातील भौगोलिक वैशिष्ट्ये आणि कृषी विकास यांच्यातील संबंध रेखाटणे.
22	राज्यशास्त्राचा अभ्यास करण्याचे महत्त्व विश्लेषण करणे
23	लोक प्रशासनात केंद्रीय लोकसेवा आयोग/कर्नाटक राज्य लोकसेवा आयोगाचे  महत्त्व स्पष्ट करणे.
24	समाजशास्त्राचा उगम आणि विकास  स्पष्ट करणे.
25	संस्कृती आणि समाज यांच्यातील संबंधाचे विश्लेषण करणे.
26	समाजातील विविधतेचे महत्त्व  स्पष्ट करणे.
27	अर्थशास्त्राच्या मूलभूत संकल्पना स्पष्ट करणे.
28	अर्थशास्त्राच्या अभ्यासामुळे मुलभूत आर्थिक समस्या दूर करण्यास मदत होते.
29	अर्थशास्त्राचे विविध प्रकार स्पष्ट करणे.
30	व्यवसायाच्या  वाढीत सामील असलेल्या वेगवेगळ्या टप्प्यांची यादी करणे.

          इयत्ता - नववी              विषय : समाज विज्ञान            रणजित चौगुले, सरदार्स हायस्कूल, बेळगाव  

अ. नं.	सामर्थ्य
1	सध्याची  स्थानिक स्वराज्य संस्था प्रणाली व चोळ कालीन शासन प्रणाली यांच्यातील  संबंध स्पष्ट करणे.
2	स्थानिक स्वराज्य संस्थेची उद्दिष्टये व कार्ये स्पष्ट करा.
3	साहित्य आणि वास्तुशास्त्रातील राष्ट्रकूटांचे योगदान स्पष्ट करा.
4	समुद्री प्रवाह आणि समुद्राच्या भरतीची कारणे आणि प्रकार स्पष्ट करा.
5	ग्लोबल वार्मिंग (जागतिक तापमान वाढ)  आणि ओझोन कमी होण्याच्या कारणांचे विश्लेषण करणे.
6	उदारीकरण, खाजगीकरण आणि जागतिकीकरणामुळे  भारताच्या आर्थिक विकासावर होणाऱ्या  परिणामाचे विश्लेषण करणे.
7	मध्ययुगीन भारतातील वेगवेगळ्या राजवटींच्या योगदानाची यादी करणे.
8	मोहम्मद घोरी आणि मोहम्मद गझनीच्या भारतावरील हल्ल्याचे  मूल्यांकन करणे.
9	विविध भारतीय धर्म सुधारकांच्या भिन्न तत्त्वज्ञानातील  फरक स्पष्ट करा.
10	विजयनगर आणि बहामनी साम्राज्याचे  सांस्कृतिक  क्षेत्रातील योगदान स्पष्ट करा.
11	घटनेत दिलेल्या मूलभूत अधिकारांची ओळख पटवणे.
12	घटनेतील मूल्ये स्पष्ट करणे.
13	सरकारच्या कार्यकारी आणि शासकीय अधिकाराचे वर्गीकरण करा.
14	भारताच्या  राष्ट्रपती पदाची निवडणूक प्रक्रिया स्पष्ट करणे
15	भारत सरकारच्या संघराज्य रचनेचे (संघ आणि राज्य) स्पष्टीकरण करणे.
16	कुटुंबाचे महत्त्व पटवून देणे.
17	लग्न, प्रशासन आणि आकाराच्या आधारावर कुटुंबांचे वर्गीकरण करणे.
18	एखाद्या व्यक्तीच्या समाजीकरणात कुटुंब, वडील, मित्र मंडळी, शाळा यांच्या भूमिकेचे विश्लेषण करणे.
19	नैसर्गिक साधन संपत्तीचे महत्त्व, त्यांचे संवर्धन आणि त्यासंबंधीच्या उपाययोजना   यांचे समर्थन करणे.
20	लोकसंख्याशास्त्राशी संबंधित गोष्टी स्पष्ट करा.
21	लोकसंख्येची गुणवत्ता सुधारण्यात पुनरुत्पादक आणि बाल आरोग्याच्या भूमिकेचे मूल्यांकन करणे.
22	व्यवस्थापनाच्या तत्त्वांची यादी करा.
23	व्यवस्थापनाच्या कार्यात्मक क्षेत्राचे विश्लेषण करणे.
24	नकाशावर शोधणे आणि ओळखणे -  कर्नाटकच्या अक्षांश आणि रेखांशाचा विस्तार, जिल्हे, शेजारची राज्ये, भौतिक वैशिष्ट्ये आणि भौगोलिक विभाग, औद्योगिक क्षेत्रे, वाहतुकीचे विविध प्रकार, महत्त्वाची पर्यटन केंद्रे, क्षेत्राचे विश्लेषण करणे  आणि त्यास ओळखणे.
25	कर्नाटकामधील विविध  भौगोलिक विभागांमधील फरक स्पष्ट करा.
26	कर्नाटकातील हवामान आणि नैसर्गिक वनस्पती यांच्यातील संबंध स्पष्ट करा.
27	कर्नाटकमधील वेगवेगळ्या प्रकारच्या मातीची यादी करा.
28	कर्नाटकातील पूर्व आणि पश्चिम वाहिनी नद्या ओळखणे.
29	कर्नाटकमधील जलसंपत्तीच्या वापराचे वर्णन करणे.
30	कर्नाटकात घेतल्या जाणाऱ्या  अन्नधान्य आणि व्यावसायिक पिकांमधील  फरक स्पष्ट करा.

       इयत्ता-दहावी          विषय : समाज विज्ञान         रणजित चौगुले, सरदार्स हायस्कूल, बेळगाव

अ. नं.	सामर्थ्य
1	बँक खाते उघडण्याची प्रक्रिया स्पष्ट करणे.
2	स्वयं रोजगार योजनांमध्ये मदत करणारी वित्तीय संस्था ओळखणे.
3	मानवी विकासाचे सूचकांक ओळखणे.
4	ग्रामीण विकासामध्ये पंचायत राजची भूमिका विशद  करणे.
5	भारतीय राज्यघटनेने हमी दिलेल्या मूलभूत अधिकारांचे स्पष्टीकरण करणे.
6	संघटित आणि असंघटित क्षेत्रातील फरक स्पष्ट करणे.
7	भारताच्या परराष्ट्र धोरणाच्या मूलभूत बाबींची यादी करणे.
8	रशियाने भारताला दिलेल्या आर्थिक मदतीचा उल्लेख करणे.
9	भारतातील बेरोजगारीला कारणीभूत असलेले घटक स्पष्ट करणे.
10	विविध प्रकारच्या भेदभावांचे विश्लेषण करणे. (लिंग, धर्म, जाती, प्रांत )
11	भारताच्या नकाशात ई. स. १५१०-१६७४ या कालावधीतील युरोपियन वसाहती ओळखणे.
12	सामाजिक आणि धार्मिक चळवळींशी  संबंधित विविध विचारसरणी  ओळखणे.
13	मूळ स्थानिक नेते, ब्रिटिश व अन्य युरोपियन लोक यांच्यातील संघर्ष लक्षात घेवून कर्नाटकातील राजकीय विकासाचे विश्लेषण करणे.
14	ब्रिटिश विरोधी संघर्षात महिलांची भूमिका स्पष्ट करणे.
15	भारताच्या पहिल्या स्वातंत्र्य युद्धाच्या कारणांचे विश्लेषण  करणे.
16	स्वातंत्र्याच्या पहिल्या युद्धानंतर ब्रिटिशांनी भारतात घडवून आणलेला बदल स्पष्ट करणे.
17	1773 ते 1935 पर्यंतच्या घटनात्मक विकासाची प्रक्रिया स्पष्ट करणे.
18	ईस्ट इंडिया कंपनीने भारतात सुरू केलेल्या विविध प्रशासकीय, न्यायालयीनआणि भू संपत्ती धोरणांचे विश्लेषण करणे.
19	सत्ता स्थापन करण्यासाठी युरोपियन आणि मूळ स्थानिक  राजांमध्ये झालेल्या राजकीय  संघर्षाचे स्पष्टीकरण  देणे.
20	सत्ता एकत्रीकरणासाठी ब्रिटिशांनी अवलंबिलेल्या वेगवेगळ्या धोरणांचे विश्लेषण करणे.
21	भारताच्या नकाशात महत्त्वाच्या अक्षांश आणि रेखांशांची ओळख.
22	भारताच्या स्वभाविक वैशिष्ट्यांचे महत्त्व याचे विश्लेषण करणे.
23	भारताच्या वेगवेगळ्या स्वाभाविक वैशिष्ट्यांमधील फरक स्पष्ट करणे.
24	भारतातील निरनिराळे ऋतू त्यांच्या वैशिष्ट्यांसह ओळखणे.
25	वातावरण, हवामान, वारे आणि ऋतूंचा हंगाम यांच्यातील परस्पर संबंध रेखाटणे.
26	हवामान आणि नैसर्गिक वनस्पती त्यांच्यातील संबंधाचे विश्लेषण करणे.
27	कर्नाटकातील मातीच्या विविध प्रकारांची यादी करणे.
28	कृषी कार्यपद्धती आणि उत्पादन यांच्यातील संबंध समजून घेणे.
29	पाण्याच्या संवर्धनासाठी कोणत्या उपाययोजना केल्या आहेत ते सांगणे.
30	मातीच्या संवर्धनासाठी हाती घेतलेल्या उपायांचे स्पष्टीकरण करणे.