भारताचे इतर राष्ट्रांशी नातेसंबंध

 

राज्यशास्त्र 10. भारताचे इतर राष्ट्रांशी नातेसंबंध   १.योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा. १. भारत हा देश----- खंडात आहे २. भिलाई व बोकारो येथील पोलाद प्रकल्प उभारण्यासाठी------ या देशाने आर्थिक सहाय्य केले आहे. उत्तरे : 1. आशिया  2. रशिया    २. खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा. १. इतर राष्ट्रांशी उत्तम नाते संबंधांची आवश्यकता का आहे? उत्तर : देशांना इतर राष्ट्रांशी चांगले संबंध असणे आवश्यक आहे कारण ● शांतता आणि चांगले संबंध राखण्यासाठी ● आर्थिक लाभासाठी ● वैश्विक बंधुत्वासाठी ● संस्कृती आणि परंपरा सामायिक करण्यासाठी सीमा सुरक्षा, परकीय व्यापार, देशाची प्रतिष्ठा इत्यादीसारख्या राष्ट्रीय हितांचे काळजीपूर्वक रक्षण करण्यासाठीही शेजारील देशांशी संबंध चांगले राखले पाहिजेत.   २. भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील तणावाची कारणे कोणती? उत्तर : भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील तणावाची कारणे आहेत ● काश्मीर समस्या ● पाणी आणि सीमा विवाद ● पाकिस्तानकडून दहशतवाद पसरवणे ● चीन-पाकिस्तान संबंध ● पाकिस्तानमधील लष्करी राजवट  आणि राजकीय अस्थिरता ● पाकिस्तानविरुद्ध झालेली चार युद्धे   ३. भारत आणि चीन मधील संबंध का ताणले गेले आहेत? उत्तर : ● सीमा विवाद ● अण्वस्त्रांची निर्मिती ● विदेशी व्यापाराची आव्हाने ● सीमा रेषेतील सैनिकी अतिक्रमण  ● चीन-पाकिस्तान संबंध ● अरुणाचल प्रदेशावर चीनचा दावा ● भारतातील नक्षलवादाच्या रूपात माओवाद्यांचा दहशतवाद   ४. भारत आणि अमेरिका या लोकशाही राष्ट्रांचे संबंध कसे आहेत ते स्पष्ट करा. उत्तर : ● अमेरिकेने भारताला आर्थिक विकासासाठी पंचवार्षिक योजनांमध्ये आर्थिक मदत केली होती. ● 1962 साली चीनच्या  आक्रमणावेळी  अमेरिकेने भारताला केलेल्या सहाय्यामुळे भारताला बळ मिळाले ● दोन्ही राष्ट्रांमध्ये विदेशी  व्यापार, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, अवकाश आणि शिक्षण या क्षेत्रात चांगले संबंध आहेत. ● संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या आंतरराष्ट्रीय  शांततेच्या तत्त्वाशी दोन्ही राष्ट्रे कटिबद्ध आहेत.   5.  भारत आणि रशिया यांच्यातील संबंध स्पष्ट करा. उत्तर : ● भारताचे रशियाशी चांगले मैत्रीपूर्ण संबंध आहेत ● 1962 मध्ये चीनच्या भारतावरील आक्रमणाचा रशियाने निषेध केला. ● 1961 मध्ये गोवा मुक्तीदरम्यान रशियाने भारताला पाठिंबा  दिला. ● 1966 मध्ये रशियाच्या मध्यस्थीने भारत आणि पाकिस्तानने ताश्कंद करारावर स्वाक्षरी केली. ● 1971 मध्ये भारत-रशिया दरम्यान 20 वर्षांचा शांती, मैत्री व सहकार्याचा करार झाला होता. ● रशियाने बोकारो आणि भिलाई लोह-पोलाद प्रकल्पाच्या स्थापनेत भारताला मदत केली.  ● संयुक्त राष्ट्र संघटनेच्या सुरक्षा समितीत भारताला कायमचे सदस्यत्व मिळावे यासाठी रशिया प्रयत्नशील आहे.   6. सिंधू नदीच्या संस्कृतीपासून अलीकडच्या काळापर्यंत भारत आणि चीन यांच्यातील संबंधांचे वर्णन करा ● मेसोपोटेमिया आणि सिंधू संस्कृतीकडे परत जाते ● चीनमध्ये बौद्ध धर्माचा स्वीकार ● राज्यकर्त्यांमधील व्यावसायिक संबंध ● कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रात चीनच्या रेशमाची चर्चा ● पंचशील तत्त्वे ● तिबेटी संकट ● 1962 मध्ये युद्ध ● सीमा विवाद ● अरुणाचल प्रदेश वाद ● ब्रिक्स राष्ट्रे   7. भारत आणि पाकिस्तानमधील तणावपूर्ण संबंध सुधारण्यासाठी कोणत्या उपाययोजना केल्या आहेत? ● ताश्कंद करार. ● शिमला करार. ● लाहोर बस यात्रा. ● आग्रा परिषद.   8. भारत आणि चीन यांच्यातील सीमा विवाद असूनही त्यांनी आपले संबंध कसे मजबूत केले आहेत? ● भारत आणि चीनमध्ये 1980 नंतर चांगले व्यापारी संबंध प्रस्थापित झाले आहेत ● ‘ब्रिक्स’ देशांचा समूह २०१५ मध्ये स्थापन करण्यात आला