पोया (पोळा) -

  

बहिणाबाई चौधरी

पोळा सणाचे वर्णन कवयित्रीने कसे केले आहे,  तुमच्या शब्दात लिहा. 

सारांश : 
मराठी साहित्यातील ‘‘निसर्गकन्या’’ म्हणूनही गौरविल्या गेलेल्या बहिणाबाई चौधरी यांची ही ‘ग्रामीण कविता’ आपणास कृषीजीवनविषयक दर्शन घडवून जाते. पोया म्हणजे पोळा. अहिराणी भाषेतील ही कविता आहे. आपल्याकडे हा सण शेतकरी बैलपोळा म्हणून साजरा करतात. शेतकèयाला वर्षभर मदत करणाèया बैलांविषयीची कृतज्ञता म्हणून हा सण साजरा केला जातो. पोळा म्हणजे आमंत्रण देऊन आपल्या घरी बैलांना अतिथी म्हणून जेवायला बोलाविण्याचा सण. अशी महाराष्ट्रातील विदर्भ, खानदेश भागात समजूत आहे. यासंबंधीची एक पाठ इयत्ता आठवीत वामन चोरघडेंच्या ‘अतिथी’ कथेच्या स्वरूपात आपण साèयांनी अभ्यासला आहे. त्याचीच ही अहिराणी भाषेतील आवृत्ती म्हणावी लागेल.
बहिणाबाईनीसुद्धा आपल्या कवितेतून बैलांविषयीची कृतज्ञता व्यक्त केली आहे. अहिराणी ही मराठीचीच एक बोली भाषा असून या बोलीत ‘ळ’ चा ‘य’होतो. त्यामुळेच पोळा ऐवजी पोया असा उच्चार आपण करतो.
शेतकèया आला रे आला पोळ्याचा सण मोठा ! त्यामुळे आता हाती वाट्या घेऊन त्यामध्ये शेंदूर घालून तो चांगला घोटा.
आता तोरण बांधून आपले घरदार सजवा. बैलांना आंघोळ घालून त्याला चांगले सजवा. त्याच्या शिंगाला शेंदूर लावा.
शेंदूर लावल्यानंतर शिंगाच्या टोकाला पितळी टोपणाच्या घुंगराच्या शेंब्या लावा. बैलांना मिरविण्यासाठी त्यांच्या गळ्यांमध्ये घंट्या घुंगरू बांधा.
कवड्याची माळ गळ्यात घाला. अंगावर छानशी झूल चढवा डोक्यावर रेशमाचे गोंडे लावा. चारी पायात पैंजण बांधा.

उठा उठा बहिणींनो चुली पेटवा आता. आज बैलांना नैवेद्य म्हणून पुरणाच्या पोळ्या ठेवा.
ही बैल वर्षभर नांगर व शेतीची अवजारे ओढून शेती करण्यासाठी मदत करीत असतात त्यांच्या कष्टाची गणती होणार नाही. यांच्या जीवावरच शेतकरी शेती करीत असतो. यांच्या कष्टामुळेच शेतकèयांच्या हाती पीक येते.
कष्टाचे ढिग हा उपसत असतो. कष्ट करणारा बैल एकमेव असा बंदा आहे.  याच्या अंगावर चढविलेल्या झूलीचे काहीच वाटत नाही. दाना चाèयाचाच तो मिंधा असतो.
आयाबायांनो उठा चुल पेटवा वर्षभर तुमच्यासाठी कष्ट करणाèया बैलाला आज खुराक म्हणून देण्यासाठी पुरणाच्या पोळ्या बनवा.
आज त्याला पोटभर खायला द्या.ते खाऊन तो सुस्त झाला तरी चालेल. बशीसनी यायला आज करू द्या बागूल.
आता माझ्या मनातलं ऐका, माझं एकटीचे  सांगणं आहे, आज पोळ्याच्या सणाला माझं एवढं मागणं आहे.
......

आज बैलांना झोंबाझोंबी करू नका माझं ऐका जरासं यामुळे आपली हौस होत असली तरी बैलांना मात्र त्रास होतो.
आज बैलाची पूजा करा आणि त्याच्या उपकाराचं देणं फेडा. बैला हा खरा तुझा सण आहे आणि शेतकèया तुला त्याचे ऋण फेडायची ही संधी आहे.